Ο Shakespeare στο Σατιρικό

Μια αλλιώτικη παράσταση ανεβάζει το Σατιρικό από τις 11 Οκτωβρίου. Πρόκειται για μια δική τους εκδοχή της Δωδέκατης Νύχτας του Shakespeare. 

Δεν θα ήθελα να δώσω «spoilers» μιας και αυτό που με ενθουσίασε περισσότερο ήταν το στοιχείο της έκπληξης, μα πρέπει να πω ότι οι συντελεστές γνώριζαν πολύ καλά τον Shakespeare. Έχω πει πολλές φορές ότι δεν μου αρέσουν οι σύγχρονες εκδοχές κλασικών έργων, διότι τις περισσότερες φορές είναι παρωχημένες. Ευτυχώς, η συγκεκριμένη παράσταση, παρόλο που φτάνει στα όρια της υπερβολής, δεν είναι μια από αυτές. Είναι μια προσεκτική δουλειά με σεβασμό προς το πνεύμα της εποχής που γέννησε το έργο αλλά και με την απαραίτητη οξυδέρκεια για να κεντρίσει ένα σύγχρονο κοινό. 

Αν θέλετε λοιπόν να δείτε τι θα έκανε ο Shakespeare αν ζούσε σήμερα για τους εορτασμούς των δωδεκαμέρων, να πάτε μια βόλτα στο Σατιρικό, είτε Σάββατο και Κυριακή στις 20:30. 

ΥΓ. Εξαιρετικές και οι μουσικές επιλογές του Τσακ Νόρις.

El milagro secreto- Jorge Luis Borges

En su relato “El milagro secreto” Borges escribe sobre un escritor de Praga, Jaromir Hladík quien fue arrestado y ejecutado por los Nazis. Jaromir no tiene miedo de la muerte pero tiene miedo de no concluir su drama en verso, “Los enemigos”.  Por eso, ruega a dios que le dé tiempo para  terminar escribiéndolo.

Entonces, dios detuvo el tiempo. Como escribe Borges “Dios operaba para él un milagro secreto: lo mataría el plomo alemán, en la hora determinada, pero en su mente un año transcurriría entre la orden y la ejecución de la orden.” Y así, vemos como en la obra funcionan dos tipos de tiempo, el tiempo humano y el tiempo divino. Jaromir no puede moverse por eso tiene que escribir “Los enemigos” en su cerebro. Como en todos los relatos que Borges publicó en Ficciones, la memoria es importante. Jaromir puede recordar lo que ha escrito porque el verso del hexámetro le ayuda a memorizar. 

La manera de la que Borges describe el detenimiento del

tiempo es muy interesante visualmente. Escribe: “Una pesada gota de lluvia rozó una de las sienes de Hladík y rodó lentamente por su mejilla; el sargento vociferó la orden final. El universo físico se detuvo”. Después, cuando el tiempo humano empieza otra vez de moverse es porque Hladík terminó su obra. “Dio termino a su drama: no le faltaba ya resolver sino un solo epíteto. Lo encontró; la gota de agua resbaló en su mejilla. Inició un grito enloquecido, movió la cara, la cuádruple descarga lo derribó. Jaromir Hladík murió el veintinueve de marzo, a las nueve y dos minutos de la mañana.” La descripción tan dramática parece sacada de una película—y es verdad que Borges inspiró a muchos directores con sus palabras--  y crea una situación de empatía y ansiedad.

También se puede observar que Jaromir está en un labirinto del tiempo, otro símbolo del mundo de Borges. “Minucioso, inmóvil, secreto, urdió en el tiempo su alto laberinto invisible”, escribe.

Deteniendo el tiempo dios ayuda al escritor a lograr lo que cada escritor anhela: la inmortalidad a través de su obra. Y Borges destaca la importancia de la palabra, de la memoria y del tiempo. En este relato se interponen la palabra como escrita y oral, la divinidad y el tiempo. Es una historia muy triste y dramática que pinta con colores oscuros la crueldad de los Nazis pero también es  una historia humana y tenue que presenta la esperanza que puede ofrecer la creatividad y la divinidad.

Freedom of speech and political correctness

We all have a preconception of freedom of speech. And we all support it as a concept which is part of democracy.

However, we very easily criticize people and are ready to limit their freedom with political correctness. We are free to say whatever we please unless we offend someone.  Everything sounds logical until we stop to think that people are offended or “triggered” by different things.

How far is political correctness a roundabout way to censor? For example, the notorious director Lars von Trier got banned from the Cannes Film Festival because he said that he understands the Nazis. We might disagree with what he said but is that a reason to ban him from an artistic event?

He handled the situation with the only way he saw fit: he made a film. The quite scandalous film of von Trier is about society, its norms and expectations. And of course he included a dialogue about freedom of speech and democracy.

“Each time a word becomes prohibited you remove a stone from the democratic foundation. Society demonstrates its impotency to face a concrete problem by removing words from the language”, his main character says.

This got me thinking about freedom of speech in general in relation to political correctness and social problems. Recently, in Cyprus we had an incident that reminded me of this dialogue. A boat full of illegal immigrants from Syria was rescued by the Cypriot authorities. While the press was covering the incident, the journalists were cautioned not to use certain terms to describe these people.

Nevertheless, no one should be offended if we call them Syrians or illegal immigrants or refugees because they are aptly described by all these words. I believe that we satisfy ourselves by ignoring real problems—in this case the fact that hundreds of people had to flee from their homes and jeopardize their safety and health—to deal with insignificant marginal issues, namely how we should call them.

Is Lars von Trier right, then? Is society cowardly, impotent and too stupid for democracy?

Μια απρόσμενη περιπέτεια

Μετά από αρκετό καιρό απουσίας μοιράζομαι μαζί σας αυτή τη μικρή ιστορία. Ελπίζω να σας αρέσει!

«Τι σου είναι ο άνθρωπος,» σκεφτόταν κοιτάζοντας τον ολόλευκο θόλο που την σκέπαζε. Καθόταν στο ίδιο τραπέζι, στην ίδια καρέκλα εδώ και πολλά χρόνια. Πάντα όποτε ερχόταν στην Βιβλιοθήκη της Φανερωμένης επέλεγε την ίδια θέση. Την είχαν μάθει εδώ και χρόνια και της κρατούσαν την θέση. Αν τύχαινε και καμιά μέρα δεν πήγαινε την ρωτούσαν την επομένη τι της είχε συμβεί.

Προσπαθούσε  να λύσει μεγάλα μυστήρια της ζωής διαβάζοντας σκονισμένους τόμους και κάνοντας χιλιάδες σημειώσεις. Έγραφε, έσβηνε. Πρώτα γέμιζε τετράδια, τώρα τα έχει όλα συγυρισμένα στον υπολογιστή της, σε αρχεία και υποφακέλους. Πολύ συγυρισμένα. 

Παντού υπήρχε μια τάξη. Στη ζωή της, στα αρχεία της, στις μελέτες της. Τίποτα δεν ήταν ικανό να διαταράξει αυτή την τάξη, αυτή την κανονικότητα που διείπε τη ζωή της. Τίποτα. Έτσι έλεγε στον εαυτό της. Μέχρι που μια μέρα έγινε κάτι εντελώς αναπάντεχο. Κάτι που της άλλαξε τελείως τη ζωή. Δεν το είχε συζητήσει με κανένα. Κι ούτε σκεφτόταν ποτέ της να το συζητήσει. Κάτι, ή μάλλον κάποιος είχε αποτολμήσει να διαταράξει την καθημερινότητά της. Γι’αυτό και τώρα άρχισε να βλέπει τις μελέτες της διαφορετικά.

Τι ήταν αυτό που μπόρεσε να της αναποδογυρίσει τις συνήθειες θα μου πείτε; Ε λοιπόν, ήταν κάτι τελέιως απρόσμενο και ανόητο. Στην ηλικία της...

Όλα άρχισαν μια δροσερή βραδιά του Ιούνη. Είχε πάει σε μια πολιτιστική εκδήλωση. Μόνη ως συνήθως. Δε χρειαζόταν παρέα. Έτσι κι αλλιώς οι φίλοι της είτε είχαν πολλές δουλειές είτε δεν ενδιαφέρονταν για τέτοιου είδους διασκεδάσεις.

Είχε φορέσει ό,τι βρήκε μπροστά της. Ήταν στο γυμναστήριο βλέπετε και ύστερα δεν προλάβαινε να ετοιμαστεί όπως θα ήθελε. Έτσι κι αλλιώς το  κοινό δε θα πολυνοιαζόταν για την αμφίεσή της. Κανένας δεν την παρατηρούσε και πολύ. Στην ηλικία της.

Είχε φορέσει λοιπόν, κάτι λουλουδάτο από πάνω και ένα κολάν με κάτι παπούτσια χαμηλά χοντροκομμένα. Δεν της πολυάρεσαν αλλά την βόλευαν αφάνταστα. Ίσως να πήγαινε μια βόλτα περπατητή στην παλιά πόλη ύστερα. Λάτρευε τη Λευκωσία τα καλοκαιριάτικα βράδια. Και τις καλύτερες ανακαλύψεις τις έκανε μόνη της.

Έτσι ετοιμάστηκε βιαστικά και πήγε στην εκδήλωση. Η οποία εκδήλωση ήταν μία βλακία και μισή. Είχε βαρεθεί αφόρητα. Μετά βίας συγκρατούσε τα χασμουρητά της. Πώς τα καταφέρνουν και κουράζουν ακόμα και άτομα που ενδιαφέρονται θα παραμείνει μυστήριο ακόμα και για την ίδια που περνιόταν για τόσο έξυπνη.

Τελοσπάντων, αυτό δεν έχει και τόση σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι το κοσμοϊστορικό γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να διαταραχθεί η οργανωμένη καθημερινότητά της.

Μόλις τελείωσε η εκδήλωση έκανε να φύγει αμέσως. Μα κάποιοι γνωστοί την περιόρισαν, ως είθισται, και άρχισαν να την ρωτούν πώς της φάνηκε και λοιπά. Αναγκάστηκε να πει τα συνήθη ψέματα και να συγχαρεί τα συνήθη άτομα. Η πλήξη της ήταν αφόρητη. Μέχρι που, έτσι ξαφνικά, το βλέμμα της συναντήθηκε με το βλέμμα ενός νεαρού.

Ήταν γύρω στα τριάντα, μετρίου αναστήματος, με γένια πυκνά και ασυγύριστα μαλλιά. Φορούσε ένα λινό πουκάμισο και φαινόταν ότι δεν ίδρωνε εύκολα το αφτί του. Πολύ χαλαρός τύπος. Σαν κι αυτήν, αλλά καμιά εικοσαριά χρόνια πριν.

Τον αγνόησε. Αλλά της φάνηκε πως θα είχε κοκκινίσει. Συνέχισε τις ανούσιες συζητήσεις επί της εκδηλώσεως. Ήθελε να εξαφανιστεί από κει μέσα, την περίμενε η πόλη της. Μα δεν την άφηναν. «Ποτάκι;» της είπε μία γνωστή της,  δίνοντάς της ένα ποτήρι λευκό κρασί. Έκανε να αρνηθεί μα οι άλλοι δεν δέχονταν τις αντιρρήσεις της.

Εν τω μεταξύ, ο νεαρός την ξανακοίταξε. Εκείνη είχε αποφασίσει να τον αγνοήσει. Τι να ήθελε άραγε; αναρωτήθηκε, λες και δεν ήξερε τι θα μπορούσε να θέλει ένας άντρας που κοιτάζει μια γυναίκα με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Έπινε το κρασί της γρήγορα. Δε συμμετείχε στις συζητήσεις σχεδόν καθόλου. Όταν της ζητούσαν να εκφέρει άποψη απαντούσε μονολεκτικά και άτονα. Έψαχνε με το βλέμμα της πολύ διακριτικά τον νεαρό. Κατά βάθος της άρεσε η ίδεα του να έχει κάτι να την απασχολεί. Βαριόταν αφόρητα αφού.

Μα δεν μπορούσε να τον εντοπίσει. Πού να χάθηκε, σκέφτηκε, μα της πέρασε αρκετά γρήγορα η ανάγκη να τον βλέπει. Όταν τελείωσε το ποτήρι με το κρασί, βρήκε αμέσως μια πρόφαση και εγκατέλειψε το χώρο της εκδήλωσης.

Ελεύθερη από τον κλοιό των λογίων και καλλιτεχνών και φιλοτέχνων που την περιτριγύριζαν ξεχύθηκε στον δροσερό νυχτερινό αέρα. Ανέπνευσε την καθαρή ατμόσφαιρα—είχε βρέξει το απόγευμα—και βάδιζε γοργά λες και την κυνηγούσαν. Πότε πότε σταματούσε για να περιεργαστεί ένα μπαράκι γεμάτο  νεολαίους ή ένα αδέσποτο γατί που αψηφούσε τα πλήθη που περνούσαν πλάι του και έκανε τα δικά του χωρίς να νοιάζεται για το τί το περιβάλλει.

Έκανε να στρίψει για την πλατεία Φανερωμένης. Της άρεσε πολύ εκεί. Συνέχιζε να πάλλεται η καρδιά της πόλης σ’εκείνο το σημείο που μάζευε όλα τ’ ατίθασα νιάτα, σε αντίθεση με τις μάζες που γέμιζαν τους καφενέδες που πρώτα δεν καταδεχόντουσαν.

Και ξαφνικά, στην άκρη της πλατείας, κοντά στον περίβολο της εκκλησίας βρήκε τον νεαρό. Τον ίδιο νεαρό που είχε προσέξει στην εκδήλωση. Του χαμογέλασε αμιδρά για να δείξει πως τον αναγνώρισε. Προς μεγάλη της έκπληξη εκείνος την πλησίασε.

«Είστε πολύ όμορφη.» της είπε απλά και απέριττα, χωρίς να φαίνεται ότι περίμενε κάτι. Κι έπειτα, αφήνοντάς την αποσβολωμένη γύρισε και έφυγε.

Από τότε, σταμάτησε να λέει «στην ηλικία μου» και σταμάτησε να μη νοιάζεται για το τί φορούσε. Επίσης, σταμάτησε να αγνοεί κομπλιμέντα. Και σταμάτησε να αγνοεί ανθρώπους. Είχε αρχίσει να νοιώθει και πάλι νέα, ποθητή, όμορφη. Όπως θα έπρεπε να νοιώθει κάθε γυναίκα. 

MT.

Poesía y deconstrucción

El poeta, desnudo,

Cuelga una percha en un árbol perdido

Y las palabras van

Al poema a vestirse.

Aurora Luque, “La Deconstrucción o el amor”, Camaradas de Ícaro

Según los teoréticos de la deconstrucción, el uso de las palabras las constituye contaminadas. Parece que tienen razón. Es que la vida con sus necesidades y problemas cotidianos contamina la lengua, la cambia.

Tree of Words by Helldren

Entonces, la poesía tiene que usar un material contaminado, usado para nimiedades cada día por todos los hablantes de una lengua. Y además, el poeta tiene que elevar esas palabras para crear algo sublime y mágico que pueda afectar los sentimientos e inspirar.

No obstante, los pintores, los músicos, los escultores usan materiales originales para producir arte. Por eso, se puede sugerir que su trabajo no es tan difícil como lo de los poetas.

Y como dice Aurora Luque, el poeta tiene que desnudarse para dar vestidos a las palabras.

Ψάχνοντας, γυρνώντας, χαλώντας τη γραμμή του ορίζοντα V

Εν μέσω της θαλάσσης...

Μακριά στο βάθος 

ο  Τρίτων ανακατεύει τη μαύρη θάλασσα

αγριεύοντας τα αεικίνητα κύματα

τραβώντας τα αφρισμένα

χαλινάρια των αλόγων του.

Και η πλάση αναταράζεται

λυγίζουν οι κορμοί

θροΐζουν τα φύλλα

κροταλίζουν δυσοίωνα

τα σύρματα

ξεχαρβαλώνονται οι αντένες

αλυχτούν τα σκυλιά.

Ο άνεμος δέρνει τα πάντα

στο διάβα του

λες και θα πάρει έτσι

εκδίκηση τώρα.

Τραντάζει τις κλειστές πόρτες

ανοιγοκλείνει τα παραθυρόφυλλα

Κάθε του φύσημα κι ένας

νέος παντζουρλισμός, τρανταγμός

και χτύπημα.

Τα τρομερά Ακροκεραύνια

αναδύονται βροντώντας

τρομάζοντας την αργήτη Αργώ

μπουμπουνίζοντας, σβουρλίζοντας

δίνες.

Κι αυτή, πλοίο μικρό, αβοήθητη

σφαδάζει ενθυμούμενη

όλα τα ωραία της θάλασσας:

κοχύλια λεπτεπίλεπτα, ζωγραφιστά βότσαλα

ξανθή άμμος.

Αυτά Αργώ δεν υπάρχουν στη μέση

της ατρύγετης αλός. Το’ πε κι

ο Οβίδιος.

Σαν αυτόν θα χαθείς στην εξορία

εκεί που η μέρα αγωνιά να ξεψυχήσει

και θα’ χεις να διηγείσαι

για βάρβαρους κατοίκους

και παγερή γη.

Οι Τόμοι σου είναι διαφορετικοί,

πάντα θα ζητάς τη Ρώμη όμως

που δε σε θέλει και σε διώχνει

και σε πληγώνει και σε απαξιεί.

Δεν μας βρίσκεται

ούτε Μαικήνας ούτε Μεσσάλας.

Άλλαξε τ’ ονομά σου σε Adelphasium

κι ίσως κάποιον να βρεις.

Μα η Σουλπικία χρειάζεται

τον Μεσσάλα της

και τον Κύρινθό της.

Γιατί πρέπει να είναι

διαφορετικοί

αυτοί οι δύο;

Πιάστηκες λαμπρή Αργώ

στις Συμπλυγάδες

την ώρα που ήθελες να ξεστυλώσεις

τις Ηράκλειες στήλες

και να ξιλώσεις

αυτή την τραγωδία

της άδικης οικουμένης.

Μείνε εκεί και λούφαξε.

Πού ξέρεις, μπορεί να κάθονται

που και που πάνω σου

οι γλάροι και να σε ζεσταίνουν

ψιθυρίζοντάς σου ιστορίες

Μόνο εσύ τρελοκάραβο

θα βλέπεις την αλκυώνα

να γεννά τα αυγά της,

τις σειρήνες να συνθέτουν

τραγούδια, τις Νηρηίδες

να πλέκουν θαλασσοφίλητα

ευωδιαστά στεφάνια

για τους σπουδαίους μόνον.

Κι ίσως σε λυπηθούν

και σου δώσουν ένα τόσο δα

λουλουδάκι, μια νότα γλυκιά

που θ’ αντηχήσει

πάνω στο χρυσό μονοπάτι

του ήλιου την ώρα που γέρνει

και λούζεται μες την αρμύρα.

Παρηγορήσου με το ηλιόγερμα,

με την ελπίδα ή

με την υποψία ελπίδας.

Τουλάχιστον τόλμησες.

MT

Oresteia: Choephoroi- Eumenides

The ongoing 18th International Festival of Ancient Greek Drama has brought to Cyprus many noteworthy artists.

To me the most striking performance so far was the one of Choephoroi and Eumenides by La Fondazione Instituto Nazionale Del Dramma Antico-INDA from Italy.

The gruesome story of Orestes came to life in front of us in a strikingly perfect way.

The production was aware of new trends in criticism about the play and they were not afraid to show how they understood Aeschylus as modern people.

For most of us the story of Orestes is quite simple: a young man is ordered by a god to murder his mother to avenge his father’s murder. The story aims to show how the Areopagus council was formed and how it is supposed to be interlinked with the history of Athens.

Indeed, Athena in Eumenides founds the court of Areopagus which became responsible for serious cases of homicide.

However, matricide is not any case of homicide.

That is what the Furies say. That is what we all think.

At the core of the story lies a much deeper narrative. The Oresteia is all about the replacement of the older matrilineal system of property by a new patriarchal system of ownership of goods and women.

Apollo and Athena, the representatives of the Olympians, side with the father claiming that the mother is unimportant. 

Apollo clearly states that the mother is merely a vessel for the father’s seed, an opinion expressed by Pythagoras.

Aeschylus merges the scientific knowledge of his time with the old myth of Athena being born from her father’s head to explain female subordination.

According to scholarly research,[1] the first inhabitants of Europe had different gender dynamics from modern societies but were not matriarchal. They were peaceful people who worshiped the mother- fertility and opted for creating life instead of destroying it without any gender imposing itself upon the other.

The Indo-Europeans, the new settlers, brought with them male gods, male superiority and a warlike aggressive political life.

As it usually happens, the Oresteia is the story told by the victors.

The Furies, the representatives of this older pantheon, are described as monsters with serpentine hair: crazy, destructive women.

The snake as the symbol of the feminine traces its origins back to the worship of the mother as a symbol of knowledge and divination.

That is why there was a snake at Delphi, Python. Apollo conquered Delphi when he slew Python.

This conflict between the sexes and different religious and societal systems lies at the heart of the trilogy.

The deeper meaning of the text was beautifully addressed by the performance.

I really enjoyed the ending. In Aeschylus’s text the Furies are persuaded by Athena to become benevolent, Eumenides. Some scholars suggest that Athena bribes them with honours to prevent the destruction their wrath would bring upon Athens.

It could be assumed that Athena indeed bribes them. And their last victorious speech could be ironic. They had lost because they were disrespected and offended on many occasions.

So, the reading of INDA coincides with this assumption. The Furies are still offended, they are not persuaded.

I loved how they did not wear the red robes the Athenians offered them and how they leapt forward towards the audience. It was also very striking when the central image of the mother and fertility collapsed as they ignored the call of Athena.

INDA interpreted Aeschylus in a sensitive and careful way and managed to emphasize the basic conflict of the play in a clear and profound way.

It is our turn now to think how we will recreate our world and undo the evil of this disturbing gender dynamics. 

Eisler, the writer of the Chalice and the Blade believes that the world before male domination was a utopia, the world of the chalice of life. She even suggests that we could regress to that world and keep our technology and centuries of advancement. 

What do you think?

---

[1] Merlin Stone, When God Was a Woman (New York: Harvest) 1976; Riane Eisler, The Chalice and the Blade (San Francisco: Harper Collins) 1988.